Αν και κινδυνεύει κάποιος να χαρακτηριστεί παρελθοντολόγος ή ότι έχει εμμονές με πρόσωπα και πολιτικούς φορείς, όταν ασχολείται επανειλημμένα με γεγονότα που μπορούν να χαρακτηριστούν ως «παλιές ιστορίες», θεωρώ ότι είναι απολύτως αναγκαίο να αναλύσουμε τις πολιτικές που ευθύνονται για την κρίση την οποία βιώνουμε σήμερα. Τουλάχιστον για το Ελληνικό της σκέλος. Αυτό αποτέλεσε την αφορμή για να επιχειρήσω μια ακόμα διαδρομή μέσα από κείμενα και δηλώσεις κυρίως ανθρώπων που υπήρξαν συνεργάτες και φίλοι του Α. Παπανδρέου και κατά τον αυτοπροσδιορισμό τους ανήκουν στον «προοδευτικό, κεντροαριστερό ή αριστερό» χώρο.

1980

Ποιά ήταν λοιπόν η κατάσταση στην Ελλάδα πριν από την «Αλλαγή». Διαπιστώσεις του κυρίου Ανδρέα Λοβέρδου.

«Η Ελλάδα υπήρξε μια χώρα, όπου μετά τον Β´ΠΠ και έως τη Μεταπολίτευση, και παρά το γεγονός πως το σχέδιο Μάρσαλ δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς, πάλεψε για την ανάπτυξή της. Η ναυτιλία, η γεωργία, που εξασφάλιζε διατροφική επάρκεια, τα εμβάσματα των εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών μας, η οικοδομή και οι κατασκευές, η εκβιομηχάνιση αποτέλεσαν πήγες ανάπτυξης. Σε συνδυασμό μάλιστα με τη συγκράτηση των Ελλήνων σε ό,τι αφορά την κατανάλωση και το ολιγαρκές του βίου τους, όλες αυτές οι οικονομικές δραστηριότητες επέτρεψαν στη χώρας τα τέλη της δεκαετίας του ‘70 να έχει πολύ χαμηλό δημόσιο χρέος (28.4%του Α.Ε.Π. το 1980» Α. Λοβέρδος «Θέσεις για τη νέα Ελληνική Ανόρθωση».

Άλλη μια μαρτυρία από έναν παλιό φίλο του Ανδρέα.

«Ο Κ. Καραμανλής ο πρεσβύτερος πώς θα μείνει στην ιστορία; Πείτε ό,τι θέλετε για τον Καραμανλή και εγώ έχω πει πολλά. Και τον κατηγόρησα και όταν ήμουν διοικητής της τράπεζας ότι δημιούργησε βιομηχανίες και οικονομικές δραστηριότητες που δεν μπορούσαν να σταθούν παρά μόνο για λίγα χρόνια. Όμως, από την άλλη πλευρά, αναγνωρίζω ότι κατόρθωσε τότε να δαμάσει και να ελέγξει τον βαθμό καθυστέρησης της διοίκησης και του κράτους. Με ποιους θα το έκανε; Πέντε ανθρώπους είχε άξιους και πάλι καλά που έφτιαξε κυρίως τα αγροτικά εργοστάσια και τις βιομηχανίες στο βορρά και κινήθηκε η οικονομία. Η ιστορία θα τον αποτιμήσει θετικά επιπλέον για την ένταξή μας στην ΕΟΚ, παρά του Ανδρέα τη διαφωνία. Κάποια φορά μας κάλεσε ο Έβερτ στο κτήμα του. Ο Καραμανλής με πάθος όλο το βράδυ σταύρωνε τον Έβερτ για το πως θα κλείσει ο προϋπολογισμός. Δεν θέλω ούτε μια δραχμή έλλειμμα του φώναζε.» Αδαμάντιος Πεπελάσης, περιοδικό «ΜΟΝΟ» 16-2-2012

Ο Γ. Μαρίνος στέλεχος του Δ.Ο.Λ. μιλάει για την 8ετία 1955-1963.

«Και θα φανεί ασφαλώς στους νεότερους από περίεργο έως τρελό ότι έργα όπως οι εθνικοί δρόμοι, η παραλιακή οδός Φαλήρου-Σουνίου, η λεωφόρος Συγγρού, τα διυλιστήρια πετρελαίου, τα εργοστάσια ζαχάρεως και λιπασμάτων, τα μεγάλα αθλητικά στάδια, ο σταθμός Ομόνοιας …, τα ναυπηγεία, τα ξενοδοχεία Ξενία και οι μαρίνες, τα φεστιβάλ Επιδαύρου και Αθηνών, το εργοστάσιο αλουμινίου, ο εξηλεκτρισμός ολόκληρης της χώρας, η εκβιομηχάνιση της Θεσσαλονίκης, τα περισσότερα υδροηλεκτρικά και αρδευτικά έργα, η εξασφάλιση της επαρκούς ύδρευσης της πρωτεύουσας από την Υλίκη και το Μόρνο, η βιομηχανική εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου, οι βιομηχανικές ζώνες …, ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας, η συνταξιοδότηση των αγροτών και προπαντός η έμφαση που εδόθη στην προσέλκυση του ξένου παραγωγικού και όχι του μεταπρατικού κεφαλαίου, όπως σήμερα, αλλά και οτιδήποτε εντάσσει σήμερα την Ελλάδα στις αναπτυγμένες και σχετικά ευημερούσες χώρες, όλα αυτά και πολλά άλλα φέρουν τη σφραγίδα της πρωθυπουργίας Καραμανλή. Και έγιναν παρά τη σκληρή πολεμική της αντιπολίτευσης, των περισσότερων εφημερίδων και του λεγόμενου «προοδευτικού» κόσμου.» Γιάννης Μαρίνος ΕΛ. ΤΥΠΟΣ 08/05/08

 

Και πάλι το Ανδρέας Λοβέρδος για την προ της «Αλλαγής» κατάσταση.

«Συνοψίζοντας, η δεκαετία του ‘70, βρήκε την Ελλάδα με πολλά προβλήματα που αφορούσαν το κράτος, τη διοίκηση, την πολιτική, αλλά και με έναν ελπιδοφόρο ιδιωτικό τομέα, ενός πολύ εργατικού λαού».

«Η κρίσιμη διαφορά με την αμέσως προηγούμενη περίοδο ήταν ότι πολιτικοί και κόμματα είχαν πλέον την πολυτέλεια να ενδίδουν στο λαϊκισμό. Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης δεν ήταν η φτωχή χώρα του παρελθόντος. Ήδη από τη δεκαετία του 1950 είχε εισέλθει οικονομικά σε νέο στάδιο. Χάρη στη συμμαχική βοήθεια, την ανάπτυξη του τουρισμού και της ναυτιλίας και την περιορισμένη αλλά αξιόλογη εκβιομηχάνιση που συντελέστηκε μεταπολεμικά, ευρέα στρώματα του πληθυσμού απολάμβαναν, σιγά-σιγά, συνθήκες σχετικής ευμάρειας. Μια αριθμητικά ισχυρή μεσαία τάξη είχε έλθει στα πράγματα.» Ανδρέας Λοβέρδος «Θέσεις για τη Νέα Ελληνική Ανόρθωση»

Η εξουσία ως αυτοσκοπός ή αλλιώς ο λαϊκισμός ως όχημα για την εξουσία.

Η λογική της αντιπαράθεσης

«Και επικράτησε η άλλη λογική. Η λογική της κάθετης αντιπαράθεσης του Ανδρέα του Παπανδρέου. Ο Ανδρέας ο Παπανδρέου δεν έβλεπε τίποτε άλλο, παρά την άνοδο στην εξουσία. Και η άνοδος στην εξουσία σήμαινε συνέχιση της διχοτομίας δεξιά-αντιδεξιά. Λυσσαλέο μίσος για να μπορέσουμε να συγκεντρώσουμε τον κόσμο μας. Θυμηθείτε τα συνθήματα της πρώτης περιόδου. Απόψε πεθαίνει η δεξιά, φόλα στον σκύλο του ΠΑΣΟΚ. Γυρίσαμε στις παραμονές της 21ης Απριλίου και αυτό από ανθρώπους που ζήσανε τη δικτατορία εξ αποστάσεως. Ο Ανδρέας θριαμβολογούσε από το εξωτερικό, σκεφτόταν να κηρύξει ένοπλο αγώνα, έβλεπε τον εαυτό του στη θέση του Άρη ή του Γκεβάρα, επικεφαλής στρατιών Ελλήνων που θα επιστρατεύονταν πάλι σε έναν εμφύλιο πόλεμο, μπούρδες.» Λεωνίδας Κύρκος (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 3-12-2006)

1981

Ο Μωάμεθ ο πορθητής έξω από τα τείχη της Βασιλεύουσας.

«…, σε μια ψαροταβέρνα του Χαλανδρίου, .., συνευρίσκονται οι Ανδρέας Παπανδρέου, αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, Άκης Τσοχατζόπουλος, Γεράσιμος Αρσένης, Κωστής Βαΐτσος, Βάσω Παπανδρέου, Μένιος Κουτσόγιωργας και ο μετέπειτα δήμαρχος Χαλανδρίου Νίκος Πέρκιζας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι σίγουρος για την εκλογική νίκη του «Κινήματος» …. και η συζήτηση είναι πού θα βρεθούν τα απαραίτητα κεφάλαια για να μοιραστούν …. «Πρόεδρε, δεν υπάρχει πρόβλημα», λέει ο Γεράσιμος Αρσένης, … «Το διεθνές σύστημα», επιμένει, «έχει μεγάλη ρευστότητα και θα βρούμε αρκετό χρήμα να φέρουμε στην Ελλάδα. Εξάλλου, τα επιτόκια είναι χαμηλά, όπως και το ελληνικό δημόσιο χρέος. Υπάρχουν έτσι περιθώρια να αντιμετωπίσουμε και αιτήματα για παροχές, αλλά και μία πιθανή φυγή κεφαλαίων στις ξένες τράπεζες .…».

«Δηλαδή λεφτά υπάρχουν, Μάκη», τονίζει ευχαριστημένος ο Ανδρέας Παπανδρέου. «Θα μπορέσουμε έτσι να δείξουμε στον λαό ότι μοιράζουμε χρήμα. Ποιος ποτέ θα μάθει ότι αυτό είναι δανεικό… Θα λέμε σε όλους τους τόνους ότι είναι το χρήμα του κατεστημένου, που τώρα ανήκει στους Έλληνες…», προσθέτει ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ ….»……

««Ύστερα», γράφει ο Στάμος Ζούλας, «ο Ανδρέας είχε διαπιστώσει ότι στην Ελλάδα η πιθανότητα να αποκτήσει κάποιος δημοσιότητα είναι η εκπροσώπηση απόψεων με τρόπο που να διεγείρει, που να συγκινεί, και ιδιαίτερα σε θέματα που το συναισθηματικό στοιχείο είναι πολύ έντονο». Ακόμη και όσα οι πολιτικοί του αντίπαλοι θεωρούσαν ως ανερμάτιστη πολιτική και οβιδιακές μεταμορφώσεις, στην ουσία δεν ήταν παρά ένας συνειδητός και προσχεδιασμένος τακτικισμός που είχε ως πρωταρχικό –αν όχι αποκλειστικό– στόχο την κατάληψη της εξουσίας»[1].

Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος 7 -11- 2011 Athens Review of Books

Πρώιμα δείγματα εξουσιαστικού αμοραλισμού.

Οι σχέσεις σας μαζί του πότε κλονίστηκαν; «Θα σας δώσω για την ιστορία ένα παράδειγμα διάλυσης των ηθών από αυτά που ήταν συνήθη. Ένας από τους πρωιμότερους και σοβαρότερους λόγους διάρρηξης των σχέσεων αγάπης και εμπιστοσύνης με τον Ανδρέα ήταν ότι με πίεζε, αυτός και το περιβάλλον του, να υπογράψω ένα απαράδεκτο δάνειο το 1964 στην εταιρία ΒΟΚΤΑΣ, που παρήγε τότε κοτόπουλα. Βίαιοι καβγάδες με τον Ανδρέα και το δάνειο δεν δόθηκε. Ήμουν υποδιοικητής της Αγροτικής Τράπεζας με διοικητή τον Βγενόπουλο. Κάθε φορά που το σκέφτομαι, χαμογελάω. Του έλεγα ότι όσο κι αν σου προκαλεί γέλωτα, προστατεύω κι εσένα. Τι μου είπε;  Εσύ δεν έχεις καταλάβει ότι είσαι εκεί για να υπηρετείς τα συμφέροντα της οικογένειας Παπανδρέου.» Αδαμάντιος Πεπελάσης, περιοδικό «ΜΟΝΟ» 16-2-2012

1985

Πόσο κόστισε η εξαγορά ψήφων και οι «ακόμα καλύτερες μέρες»;

«Έτσι, την περίοδο 1981-1985, εισρέουν στην Ελλάδα απίστευτα ποσά, δανεισμένα από ξένες τράπεζες, κυρίως ιαπωνικές, και δαπανώνται ασυστόλως στο όνομα της «καμένης γης», για να εκκολαφθεί η πασοκική εξουσία, η οποία ήταν και σαφέστατου τριτοκοσμικού χαρακτήρα. Την προαναφερόμενη περίοδο, η Ελλάδα δανείστηκε από το εξωτερικό περί τα 50 δισ. δολάρια, παράλληλα δε εισέπραξε και άλλα 26 δισ. δολάρια από κοινοτικές επιδοτήσεις. …. Όσο για το δημόσιο χρέος της, από 28% του ΑΕΠ το 1980, είχε εκτιναχθεί στο 47,8% στα τέλη του 1985. Είχε, δηλαδή, σχεδόν διπλασιασθεί χωρίς να γίνει στη χώρα ούτε ένα έργο! Αντιθέτως, η κατανάλωση είχε πάει στα ύψη, με αποτέλεσμα την αλματώδη άνοδο του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, το έλλειμμα του οποίου έφθασε να αντιπροσωπεύει το 14,5% του ΑΕΠ και να είναι το υψηλότερο κατά κεφαλήν στον κόσμο!

Στο επίπεδο της παραγωγής, όμως, η Ελλάδα υποχωρεί σημαντικά, οι εξαγωγές της παραμένουν στάσιμες, ενώ η βιομηχανία της ξεφτίζει και σταδιακά χάνεται.» Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος 7 -11- 2011 Athens Review of Books.

Ένας συνεργάτης του Ανδρέα σημαίνει «κόκκινο συναγερμό».

«Το καλοκαίρι του 1985, λίγο πριν τις εκλογές του Ιουνίου, ζήτησα να δω τον τότε πρωθυπουργό κ. Ανδρέα Γ. Παπανδρέου. Το έκανα σπανίως, αλλά η επικοινωνία μαζί του ήταν πάντοτε ουσιαστική. Με δύο λέξεις καταλάβαινε τα πάντα. Τού είπα: Κύριε πρόεδρε, αν συνεχίσουμε την ίδια πορεία θα χρεοκοπήσουμε. Θα έχουμε στάση πληρωμών. Το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών πλησιάζει το 10% του ΑΕΠ και η Τράπεζα συντόμως δεν θα έχει ταμείο να πληρώσει. Χρειάζεται να σχεδιάσετε ένα πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας. Δημήτρης Χαλικιάς (τ. Διοικητής της Τραπέζης Ελλάδος)

Η λιτότητα

Οι «ακόμα καλύτερες μέρες» και οι Οβιδιακές μεταμορφώσεις ενός ηγέτη.

«Όπως επεσήμανα …, η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει μια σειρά από διαρθρωτικά προβλήματα … Η κατάσταση αυτή μπορεί βραχυχρόνια να συντηρηθεί μόνο με δανεισμό από το εξωτερικό. Μακροχρόνια όμως το επίπεδο του δανεισμού από το εξωτερικό δεν μπορεί να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, χωρίς τη σοβαρή μείωση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας, και, τελικά, χωρίς την απώλεια της οικονομικής ανεξαρτησίας, δηλαδή του εθνικού μας ελέγχου πάνω στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής... Δεν μπορούμε να δαπανάμε σαν κοινωνία πιο πολύ από ό,τι παράγουμε...». (Δηλώσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, 12/10/1985 για το πρόγραμμα λιτότητας) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Έμμεση αποτίμηση της πρώτης 4ετίας της «Αλλαγής», από τον Κ. Σημίτη.

«Η ανάπτυξη και η οικονομική πρόοδος απαιτούν ένα σταθερό οικονομικό βάθρο, απαιτούν μηχανισμούς που εξασφαλίζουν τη συνεχή βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων, όπως της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Η ανάπτυξη προϋποθέτει να δημιουργούμε και να επενδύουμε το πλεόνασμα της δουλειάς μας. Προϋποθέτει να παράγουμε περισσότερα από ό,τι καταναλώνουμε. Αυτό όμως δεν συμβαίνει...… Σύντομα το φορτίο των τόκων και χρεολυσίων θα γίνει δυσβάσταχτο...». (Κ. Σημίτης 12/10 1985 για το πρόγραμμα λιτότητας) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

1986

Και πάλι ο Κ. Σημίτης αναφέρεται στο πρόγραμμα λιτότητας.

«Η εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής που προτείνεται θα μας επιτρέψει να εξασφαλίσουμε τη σημαντική βελτίωση των οικονομικών μεγεθών το 1987. … Με αυτόν τον τρόπο και μόνο θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τη διαρθρωτική κρίση …, θα βελτιώσουμε σε μόνιμη και σταθερή βάση το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού και θα προωθήσουμε την κοινωνική δικαιοσύνη». (Εισήγηση στο ΕΣΑΠ ­ τον Νοέμβριο του 1986 του υπουργού Εθνικής Οικονομίας Κ. Σημίτη.) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

1987

Ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί και συνιστά εμμονή στις πολιτικές εξυγίανσης.

«Το σταθεροποιητικό πρόγραμμα επέτυχε να ανατρέψει τις προηγούμενες μη ικανοποιητικές τάσεις και επιπλέον συνέβαλε σημαντικά στη βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης του επιχειρηματικού κόσμου. Ωστόσο, μετά την εκπνοή του προγράμματος θα παραμείνουν οι υφιστάμενες μακροοικονομικές ανισορροπίες. Υπό αυτές τις συνθήκες θα πρέπει να εξακολουθήσουν να ισχύουν περιοριστικές πολιτικές στους τομείς της ζήτησης και της διαχείρισης. …». (Έκθεση του ΟΟΣΑ για την ελληνική οικονομία, Μάιος του 1987) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Η εξουσία ως αυτοσκοπός θριαμβεύει. Ο Σημίτης οδηγείται σε παραίτηση προειδοποιώντας, στην πραγματικότητα καταγγέλλοντας. Η οικονομία θυσιάζεται για μία ακόμα φορά στο βωμό του αμοραλισμού της εξουσίας.

«Η εισοδηματική πολιτική αποφασίστηκε μετά από συνεχείς συνεδριάσεις και σε απόλυτη συμφωνία μαζί σας. Η ανατροπή της δεν με βρίσκει σύμφωνο. Ανέλαβα το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας για να επαναφέρω στην ελληνική οικονομία σταθερότητα και να θέσω τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη. Η πολιτική των δύο τελευταίων ετών συνέβαλε ουσιαστικά προς τον στόχο. Η χθεσινή εξέλιξη διακυβεύει τις προσπάθειες δύο ετών.» (Επιστολή παραίτησης, υπουργού Εθνικής Οικονομίας Κ. Σημίτη 26/11/1987) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Ο θανάσιμος κατήφορος που είχε ανακοπεί για δύο χρόνια, ξεκινάει πάλι με ιλιγγιώδεις ταχύτητες. Το «Τσοβόλα δώστα όλα» σηματοδοτεί την ακραία ανευθυνότητα και απελευθερώνει για μια ακόμα φορά και με πιο επώδυνο τρόπο τις πλέον ιδιοτελείς και αμοραλιστικές δυνάμεις οι οποίες απομυζούν και τις τελευταίες δυνάμεις της οικονομίας υποθηκεύοντας τελεσίδικα το μέλλον.

1988

Αξίζει ίσως εδώ να κάνουμε μια παραπομπή στο υπόμνημα που έστειλε στις 10/6/88 ο Απόστολος Λάζαρης στον Α. Παπανδρέου. Σε αυτό ο πρώτος Υπουργός Συντονισμού του ΠΑΣΟΚ αναφερόμενος στην οικονομική κατάσταση και στη επταετία που είχε μεσολαβήσει επεσήμαινε:

«Το κύριο χαρακτηριστικό της οικονομικής πολιτικής ήταν η ραγδαία αύξηση των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Μέσα σε οκτώ χρόνια ο συνολικός κρατικός προϋπολογισμός πενταπλασιάστηκε (από 625 δισ. δρχ. το 1981 σε 3,2 τρισεκατομμύρια το 1988). Και θα πρέπει να σημειωθεί ότι η επέκταση αυτή έγινε σε συνθήκες οικονομικής στασιμότητας, αφού κατά την επταετία η αύξηση του πραγματικού εθνικού εισοδήματος δεν ξεπερνά το 7% (δηλαδή 1% ετησίως)».

Στο ίδιο υπόμνημα ο κύριος Λάζαρης σημείωνε:

«Σ’ αυτή τη δύσκολη κατάσταση φτάσαμε λόγω των ανεξέλεγκτων αυξήσεων των δημοσίων δαπανών κατά τα προηγούμενα χρόνια. Και το πρόβλημα τώρα είναι ότι δεν μπορούμε πια εύκολα να ελέγξουμε την κατάσταση, γιατί μπήκε ήδη σε λειτουργία ο αυτόματος πιλότος του δημοσίου χρέους και άλλων ανελαστικών κονδυλίων, που επηρεάζουν αυτόνομα τη διαμόρφωση του προϋπολογισμού, ανεξάρτητα, δηλαδή, από την κυβερνητική βούληση».

Η «χαμένη δεκαετία» όπως χαρακτηρίστηκε η δεκαετία του 80 δεν ήταν χαμένη ήταν καταστροφική. Γιατί δεν υπήρξε απλά μια στασιμότητα της Ελληνικής οικονομίας σε ένα περιβάλλον που αναπτυσσόταν υπήρξε μια καταστροφική οπισθοδρόμηση. Και το χειρότερο είναι ότι μαζί με την οικονομία αποδομήθηκαν το κράτος και οι αξίες στις οποίες οικοδομείται μια κοινωνία για να σταθεροποιηθεί και να προοδεύσει. Αποτέλεσμα αυτής ακριβώς της αποδόμησης των αξιών είναι και η αδυναμία των πολιτικών παρά τις δραματικές προειδοποιήσεις να αλλάξουν συμπεριφορές και να θέσουν το συμφέρον της χώρας υπεράνω όλων. Ήδη από το 1989 η Ελλάδα βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής.

«Η ελληνική οικονομία έχει περιέλθει σε πολύ δυσάρεστη θέση και οδηγείται σε έναν επικίνδυνο κατήφορο». (Έκθεση ΕΟΚ Φεβρουαρίου 1989.) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Το έλλειμμα στην πραγματικότητα εκτοξεύτηκε στο 17,5% δίχως να υπολογίζεται σε αυτό το έλλειμμα των ΔΕΚΟ.

«Το έλλειμμα του δημόσιου τομέα αναμένεται να φθάσει στην Ελλάδα στο τέλος του 1989 στο 14,5% του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος (ΑΕΠ) με στοιχεία Απριλίου. Και το χειρότερο: η κατάσταση επιδεινώνεται στην Ελλάδα σε σχέση με τις προηγούμενες προβλέψεις της Επιτροπής της ΕΟΚ, δηλαδή τον Φεβρουάριο του 1989. Ζητάμε από τις ελληνικές αρχές να πάρουν τα απαραίτητα μέτρα και να προβούν στις ανάλογες δράσεις ώστε να προληφθεί μια έκρηξη του δημόσιου χρέους». (Δηλώσεις στις 28 Ιουνίου 1989 του αρμόδιου επιτρόπου της ΕΟΚ Χένινγκ Κριστόφερσεν) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Η εκλογική σκοπιμότητα και ο αμοραλισμός οδήγησαν στην εγκατάλειψη του σταθεροποιητικού προγράμματος και είχαν ως συνέπεια την εκτόξευση τόσο των ελλειμμάτων και του χρέους όσο και των ανελαστικών δαπανών του κράτους όπως επισημαίνει και ο κύριος Λάζαρης στο υπόμνημα του.

«Το σταθεροποιητικό πρόγραμμα της διετίας 1986-87 δεν δημιούργησε συνθήκες για ταχύτερα εξελισσόμενη ανάπτυξη αφού μετά τη λήξη του προγράμματος οι ανισορροπίες ήταν ακόμη μεγάλες και δεν αντιμετωπίστηκαν επαρκώς τα δομικά μακροοικονομικά θέματα. Η κατάσταση χειροτέρευσε μετά τη λήξη των περιοριστικών πολιτικών, που είχαν ανάγκη επίβλεψης». (Έκθεση του ΟΟΣΑ για την ελληνική οικονομία Δεκέμβριος του 1989…) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Οι εκκλήσεις των ειδικών ήταν δραματικές αλλά πλέον είναι αργά.

«Βουλιάζουμε και δεν το έχουμε καταλάβει. Υποτίμηση της δραχμής μπορεί να γίνει, αλλά δεν θα λύσει το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Κινδυνεύουν να χαθούν για τους αποταμιευτές οι καταθέσεις τους. …. Η μετεκλογική κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα. Ένα χάος». (Άγγελος Αγγελόπουλος, «Νέα» 29/1/1990) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

 

Και ο ΟΟΣΑ αρκετά διπλωματικά φωτογραφίζει τους υπαίτιους.

«Κατά τη δεκαετία του 1980 η απόδοση της ελληνικής οικονομίας υπήρξε μία από τις λιγότερο καλές μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ». (Έκθεση ΟΟΣΑ Φεβρουάριος 1990) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Ο πρωθυπουργός της οικουμενικής προειδοποιεί αλλά δίνει και ελπίδες.

«Η οικονομική κατάσταση είναι δραματική αλλά ανατρέψιμη». (Δηλώσεις Φεβρουαρίου 1990 του πρωθυπουργού Ξενοφώντα Ζολώτα.) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Ο Ντελόρ προειδοποιεί για κίνδυνο μόνιμης υπονόμευσης του στόχου για ισότιμη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση.

«Η κατάσταση αυτή επιβάλλει τη λήψη, χωρίς καθυστέρηση, δραστικών μέτρων και την εκπόνηση και εφαρμογή πολυετούς προγράμματος ανόρθωσης της οικονομίας το ταχύτερο δυνατόν. Αν δεν γίνει αυτό, η χώρα σας διατρέχει δύο σοβαρούς κινδύνους: Από τη μία πλευρά, το μέγεθος και η αύξηση του δημοσίου και του εξωτερικού χρέους της χώρας σας κινδυνεύουν να βλάψουν τη φερεγγυότητα της Ελλάδας. Από την άλλη πλευρά, η σοβαρή διαφορά που διαπιστώνεται ανάμεσα στην οικονομική εξέλιξη της Ελλάδας και σε εκείνη των άλλων χωρών της Κοινότητας κινδυνεύει να υπονομεύσει μόνιμα την πορεία της χώρας σας προς την Ενιαία Αγορά, την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και την ευρωπαϊκή ενοποίηση.» (Επιστολή προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ στον πρωθυπουργό Ξενοφώντα Ζολώτα 19/3/1990) Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Η επιτροπή των «σοφών» επισημαίνει και συνιστά.

Στις 6 Απριλίου 1990 η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, η οποία είχε συσταθεί από τον τότε πρωθυπουργό Ξενοφώντα Ζολώτα υπό τον ακαδημαϊκό και καθηγητή Άγγελο Αγγελόπουλο, ως πρόεδρο, έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεσή της με τις τραγικές διαπιστώσεις για την κατάσταση της οικονομίας μας και με σκληρά μέτρα για την αντιμετώπισή της.

«Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία» επισημαινόταν στην έκθεση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων «η πορεία της οικονομίας παρουσιάζει, για αρκετό ήδη χρόνο, συνεχή επιδείνωση, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξελίξεις οι οποίες θα ήταν ενδεχομένως πολύ δύσκολο να ελεγχθούν, αν οι τάσεις που επικρατούν τελευταία δεν αναστραφούν το συντομότερο δυνατόν». Και η Επιτροπή εξειδίκευε τις διαπιστώσεις αυτές με τις ακόλουθες επισημάνσεις:

* Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρύνεται επικίνδυνα και οι πληθωριστικές πιέσεις εντείνονται.

* Τα ελλείμματα του δημόσιου τομέα τείνουν να πάρουν εκρηκτικές διαστάσεις, η δε μερική κάλυψή τους με βραχυπρόθεσμο εξωτερικό δανεισμό είναι ενδεικτική των δυσχερειών που αντιμετωπίζονται.

…Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

Η βεβαιότητα για την ήττα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές οδήγησε το εκλογικό του μαγειρείο στην εκπόνηση και ψήφιση ενός εκλογικού νόμου τερατουργήματος που καθιστούσε σχεδόν αδύνατη την εκλογική αυτοδυναμία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά από τρείς εκλογικές αναμετρήσεις σε διάστημα 10 μηνών!!! η Ν.Δ. με ποσοστό 47% είχε μόνο 150 βουλευτές και δεν συγκέντρωνε αυτοδυναμία. Η αστάθεια των 10 μηνών και το εν συνεχεία ευάλωτο κυβερνητικό σχήμα με τους 151 βουλευτές, (με την προσθήκη του μοναδικού βουλευτή της ΔΗΑΝΑ), επιβάρυναν την ήδη δραματική κατάσταση.

Το ΔΝΤ μετά τις εκλογές συνιστά.

Μετά τα οικονομικά μέτρα που εξήγγειλε η νέα τότε κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας τον Απρίλιο του 1990 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) κατάρτισε συμπληρωματική έκθεση για την ελληνική οικονομία (δόθηκε στη δημοσιότητα περί τα μέσα Ιουνίου 1990) στην οποία πρότεινε αλλαγές στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας μας και απόλυση των υπεράριθμων εργαζομένων στον δημόσιο τομέα, σημαντική μείωση των δημόσιων δαπανών, διεύρυνση της φορολογικής βάσης και πάταξη της φοροδιαφυγής. Στεργίου, Δ. ΤΟ ΒΗΜΑ 4/3/2001

1990

Γιατί ένας αναμφισβήτητα πολύ έξυπνος μορφωμένος και με παγκόσμια εμπειρία άνθρωπος ακολούθησε κατ’ εξακολούθηση μια πολιτική που καταφανώς οδηγούσε τη χώρα σε δραματικά αδιέξοδα; Ίσως την πιο ανώδυνη απάντηση, αλλά παρ’ όλα αυτά καθόλου κολακευτική, την δίνει ο Αδαμάντιος Πεπελάσης παλαιός φίλος του Ανδρέα και της οικογένειας Παπανδρέου.

Πώς το ερμηνεύετε αυτό; «Αυτό που θα σου πω είναι για μένα η ερμηνεία της συνολικής αποτυχίας του Παπανδρέου. Γιατί όταν μιλάμε για αποτυχία κάποιου πρωθυπουργού εννοούμε συγκριτικά των όσων μπορούσε να κάνει. Ο Ανδρέας σε πολλές περιόδους της πρωθυπουργίας ή της πολιτικής του ζωής δεν ενδιαφερότανε. Δεν του καιγότανε καρφάκι. Ήτανε μέσα στη διαδικασία της καλοζωίας και της καλοπέρασης. Ο καλός πρωθυπουργός και ηγέτης όμως πρέπει να έχει και κάτι από τη στόφα του ορθόδοξου μοναχού. Του ανθρώπου που όλα τα βάζει στην άκρη και τον ενδιαφέρει μόνον πώς θα πάει η χώρα μπροστά. Και αυτά δεν συνέβησαν στην περίπτωση του Ανδρέα. Θα ήμουν ο τελευταίος που θα κατηγορούσα κάποιον για τις ερωτικές του υπερβολές. Όμως ο Ανδρέας έκανε όσα έκανε για να καλύψει την πολιτική απραξία του. Όταν είμαστε στην Αμερική δεν ήθελε να ακούσει τη λέξη Ελλάδα, δεν του άρεσε.» Αδαμάντιος Πεπελάσης, περιοδικό «ΜΟΝΟ» 16-2-2012.

Και ένα απόσπασμα από κείμενο του Παναγιώτη Κονδύλη που περιλαμβάνεται στη «διακήρυξη» του Α. Λοβέρδου φωτογραφίζει τις πολιτικές που ευθύνονται.

«Η υποθήκευση των μακροπρόθεσμων συμφερόντων της χώρας «έγινε με τη μορφή ενός σιωπηρού, αλλά διαρκούς και κατά μέγα μέρος συνειδητού και επαίσχυντου κοινωνικού συμβολαίου, στο πλαίσιο του οποίου η εκάστοτε πολιτική ηγεσία […] ανέλαβε τη λειτουργία να ενισχύει γρήγορα και παρασιτικά τις καταναλωτικές δυνατότητες του ‘λαού’ με αντίτιμο την πολιτική του εύνοια» (Παναγιώτης Κονδύλης, 1992). Ανδρέας Λοβέρδος «Θέσεις για τη Νέα Ελληνική Ανόρθωση».

Ο Ανδρέας ήταν αυτός που δημιούργησε τη βάση όσων τραβάμε σήμερα.

«Ποια είναι η κληρονομιά που άφησε στον τόπο ο Ανδρέας; Πολλοί έλεγαν, εγώ θα ψηφίσω ΠΑΣΟΚ γιατί μου φέρνει ψωμί και παρατήστε με. Ο Ανδρέας τελικά είχε προσδεθεί στην ιστορία ότι δίνει λεφτά στους μη προνομιούχους και τους βάζει στην εξουσία. Και αυτή θα πουν οι υποστηρικτές του ήταν η μεγάλη του προσφορά. Αλλά έγινε τόσο άτσαλα και χυδαία που ακυρώνεται. Η ιστορία θα καταγράψει τελικά τη ζημιογόνο συμπεριφορά του. Γιατί μετά από τον Ανδρέα με ιστορικούς υπολογισμούς έρχεται αυτή εδώ η καταστροφή. Ο Ανδρέας ήταν αυτός που δημιούργησε τη βάση όσων τραβάμε σήμερα.» Αδαμάντιος Πεπελάσης, περιοδικό «ΜΟΝΟ» 16-2-2012

1994

Λίγο καθυστερημένα, το 1994 και ο ίδιος ο Α. Παπανδρέου αρχιτέκτονας της καταστροφικής πολιτικής, διαπίστωνε

«ή το Έθνος θα δαμάσει την υπερχρέωση ή η υπερχρέωση θα καταστρέψει το Έθνος»,

χωρίς ωστόσο να μπει στον κόπο να κάνει στοιχειώδη αυτοκριτική.

2010

Τα χρόνια πέρασαν και η Ελλάδα δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει με αποτελεσματικότητα τα τεράστια προβλήματα που δημιούργησε η καταστροφική δεκαετία του 80. Εκτός από το χρέος τα ελλείμματα και τις ανελαστικές δαπάνες είχε υποστεί τεράστια διάβρωση τόσο το κράτος όσο και ο ηθικός και αξιακός κώδικας με τον οποίο λειτουργεί κάθε κοινωνία. Ταυτόχρονα και απολύτως φυσιολογικά «η χρεωκοπία της πολιτικής οδήγησε σε ένα κλειστό και διεφθαρμένο εξουσιαστικό σύστημα, βασισμένο στο φτηνό λαϊκισμό και στις πελατειακές σχέσεις που μοιραία κατέληξε να είναι και δραματικά ανεπαρκές και εκφυλισμένο» (Α. Αντωνάκος «Η χρεωκοπία της πολιτικής» 26/7/2012).

Η χρεωκοπία της πολιτικής βρήκε την ακραία της έκφανση με την εκλογή του Γ. Παπανδρέου στην πρωθυπουργία τον Σεπτέμβριο του 2009. Το δράμα ήδη είχε μπει στην τελευταία του πράξη. Το κύκνειο άσμα του λαϊκισμού ενώ η παγκόσμια οικονομία κλυδωνιζόταν ήταν το «λεφτά υπάρχουν». Το έργο είχε ξαναπαιχτεί την δεκαετία του 1980 κατ’ επανάληψη. Και οι πρωταγωνιστές εισέπραξαν το χειροκρότημα-και τις ψήφους-του αδαούς, (και του ιδιοτελούς), κοινού. Όχι όμως και της ιστορίας. Μόνο που οι συνθήκες είχαν αλλάξει και όπως λέγεται η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Στην περίπτωση μας ως φαρσοτραγωδία.

Μπορούσαμε να αποφύγουμε το Μνημόνιο; «Ναι, ναι, ναι...Το πιστεύω αν και δεν έχω τρόπο να το αποδείξω. …Ο Γ. Παπανδρέου, ο οποίος έδωσε χίλια δυο δείγματα της ανεπάρκειάς του να κυβερνά μια χώρα, για κάποιους λόγους που υποπτευόμαστε μερικοί από μας, έπρεπε να προσφέρει όσα του ζήτησαν ως αντάλλαγμα για αυτά που έλαβε στη δωροθήκη του, προτού καν γίνει πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. …. Πώς αλλιώς ερμηνεύεται η πολιτική συμπεριφορά του; Εμένα δεν με καλύπτει η ερμηνεία ότι ήταν μόνο ανοησία και απερισκεψία. Μπορεί να ήταν και ανοησία, αλλά δεν ήταν μόνο. Υποψιάζομαι ότι έγιναν ανταλλαγές. …. Και ρωτώ και απαιτώ μια πολιτική απάντηση: Γιατί τέτοιο τρέμουλο να αποκοπούμε από τη ρωσική ενεργειακή πολιτική; …. Πως ερμηνεύεται το γεγονός ότι η πρώτη κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου είχε για υπουργό εξωτερικών έναν …..; …» Αδαμάντιος Πεπελάσης, περιοδικό «ΜΟΝΟ» 16-2-2012

 

 

 

ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ7-8-2012

http://www.antonakos.edu.gr [email protected]