Όσο μπορείς

«Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,/ τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις/ μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,

 μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.» Κ. Π. Καβάφης

Παραφράζοντας τον Καβάφη θα λέγαμε ότι αν, ως δημόσιο πρόσωπο, «δεν μπορείς να κάνεις για το Έθνος, την χώρα και τους πολίτες της αυτό που πρέπει» είναι καλύτερα να αποχωρείς για να αποφύγεις τον εξευτελισμό. Φυσικά η πολιτική είναι η «τέχνη του εφικτού» όλα όμως έχουν ένα όριο. Κάποιες υποχωρήσεις είναι ασφαλώς αναγκαίες, αλλά οφείλεις να βάζεις ένα στοπ. Μια «κόκκινη γραμμή». Αυτό προϋποθέτει ότι ασχολείσαι με τα κοινά για να υπηρετήσεις τα κοινά. Δεν ισχύει όταν ασχολείσαι με την πολιτική για να εξυπηρετήσεις προσωπικούς στόχους. Στην τελευταία περίπτωση ο σκοπός δεν «αγιάζει τα μέσα» τα ευτελίζει.

Υπό αυτή την προϋπόθεση, της ενασχόλησης με τα κοινά πραγματικά και όχι προσχηματικά για το κοινό καλό, πρέπει να ξέρεις πότε να αποχωρείς. Πότε οι «δυνάμεις του κακού» ή οι δυνάμεις αδρανείας της κοινωνίας δεν επιτρέπουν να προχωρήσουν ορισμένες τουλάχιστον σημαντικές και αναγκαίες αλλαγές. Ή πότε η παρουσία σου αντί να προσφέρει κινδυνεύει να οδηγήσει σε πολιτικό διχασμό. Αυτό αφορά εκείνους που αισθάνονται τα δημόσια αξιώματα ως μια οικιοθελή μεν αλλά πολύ βαρεία «θητεία», ως εγκλεισμό στο καθήκον. Εκείνους για τους οποίους ισχύει ο στίχος από τον «Τελευταίο Σταθμό» του Σεφέρη: «ψυχές μαραγκιασμένες από δημόσιες αμαρτίες,/ καθένας κι ένα αξίωμα σαν το πουλί μες στο κλουβί του». Δεν αφορά αυτούς για τους οποίους η εικονική και δοτή εξουσία αποτελεί αυτοσκοπό ή «επιχείρηση». Γιατί εκείνοι μια χαρά αισθάνονται και βολεύονται στο θρόνο της «Σατραπείας».

Φυσικά οι διεθνείς συσχετισμοί, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι το πλαίσιο στο οποίο ένα κράτος πρέπει να κινηθεί. Εκεί η δυνατότητες της ηγεσίας περιορίζονται στην διάγνωση των ευκαιριών για την χώρα και στην αξιοποίησή τους. Εξαιρετικό δείγμα ηγεσίας σε αυτόν τον τομέα αποτελεί η διαχείριση των Βαλκανικών πολέμων από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η άσκηση της εξουσίας στο εσωτερικό μιας χώρας είναι εντελώς διαφορετική περίπτωση. Σε μια πρόσφατη ομιλία του υποψήφιος δήμαρχος την παρομοίασε με ταγκό ή βαλς. Ένα «χορό» ηγεσίας και πολιτών. Ακολουθώντας όμως, πιστά στη συνέχεια, το πολιτικό μοτίβο των τελευταίων δεκαετιών, παρέλειψε κάθε αναφορά στα βήματα που πρέπει να κάνουν οι πολίτες και περιορίστηκε, ως Μαυρογιαλούρος, σε υποσχέσεις. Όμως το στοιχείο το οποίο καθορίζει την «κυβερνησιμότητα» είναι ο αρμονικός συντονισμός των «βημάτων» ηγεσίας-πολιτών. Η προσήλωση στην προκοπή της χώρας και του λαού.

Προϋπόθεση για τον συντονισμό των βημάτων ηγεσίας και πολιτών είναι η «πίστα» να μην γλιστρά από τα «λάδια», η τέταρτη εξουσία να μην παιανίζει «κλέφτικα», και η δημοκρατία να είναι οχυρωμένη με ένα αποτελεσματικό σύστημα checks and balances το οποίο να εξασφαλίζει την αυθεντικότητα της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Η μετατροπή της τέταρτης εξουσίας σε όργανο χειραγώγησης και η ανυπαρξία αποτελεσματικών θεσμών «ελέγχων και εξισορρόπησης» οδηγεί σε πολιτική παράλυση τον «Δήμο» ακυρώνοντας στην ουσία την επιταγή του Συντάγματος που θέλει τον λαό να είναι η «πηγή της εξουσίας» η οποία οφείλει να ασκείται μέσω αντιπροσώπων του λαού προς όφελος του. Αλλά όταν ο «Δήμος» έχει παραλύσει τότε η δημοκρατία είναι ελλειμματική αν όχι εικονική. Αυτά που οφείλουν να γίνουν, «τα μεγάλα και τα ωραία έργα» είναι αδύνατα. Τότε, όμως, σε τι διαφέρει η ενασχόληση με τα κοινά από την αποδοχή μιας «Σατραπείας»; Αν δεν μπορείς να κάνεις αυτό που πρέπει γιατί να αφεθείς να ενδώσεις στην κενή «γοητεία» της;

Αντωνάκος Αντώνης

15-10-2023

antonakosantonis@gmail.com           http://www.antonakos.edu.gr

Δημοσιεύθηκε ή αναδημοσιεύθηκε και στα sites: tribune, olympia.