Οι «δολοφόνοι» της δημοκρατίας.

«Η δημοκρατία δολοφονήθη εν Ελλάδι υπό καθεστώς ελευθερίας και οι συνταγματάρχες απλώς της έδωσαν τη χαριστική βολή». Κ. Καραμανλής, N.Y.T. 7/12/67

 Η δικτατορία δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Δεν κατέλυσε μια ώριμη δημοκρατία. Η Ελλάδα, αν και ραγδαία αναπτυσσόμενη, δεν είχε ξεφύγει ακόμα από την Βαλκανική υπανάπτυξη. Η οικονομική και μορφωτική υστέρηση, η ταχεία αστικοποίηση και τα φυσικά επακόλουθα του εμφύλιου δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για την πυροδότηση έκρυθμων καταστάσεων. Από το άλλο μέρος, η ιστορική εξέλιξη της χώρας από την Τουρκοκρατία στην ανεξαρτησία, δεν ευνόησε την αστική διαστρωμάτωση της κοινωνίας και την ομαλή ανάπτυξη των θεσμών της.

Η ανυπαρξία αστικής τάξης και η έλλειψη αντίστοιχης κοινωνικής διάρθρωσης είχε ως αποτέλεσμα την υπολειτουργία –στην καλύτερη περίπτωση- των θεσμών που αποτελούν τις ασφαλιστικές δικλείδες της δημοκρατίας. Κόμματα, δικαιοσύνη, κράτος και τύπος δεν ανταποκρίνονταν στις ανάγκες του τόπου. Εκτός αυτού και τα ανάκτορα, όντας στην κυριολεξία εκτός τόπου και χρόνου, όχι μόνο δεν αποτελούσαν παράγοντα ασφάλειας και σταθερότητας αλλά αντίθετα υποδαύλιζαν και πυροδοτούσαν τις εκρήξεις. Σε αυτές τις συνθήκες μόνο ένα σταθερό ηγετικό δίπολο θα μπορούσε να κρατήσει τα ηνία της χώρας, συμβάλλοντας στην ωρίμανση των δημοκρατικών θεσμών. Δυστυχώς, εκτός από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, η χώρα είχε την ατυχία η άλλη πλευρά να μην διαθέτει αντίστοιχη ηγετική προσωπικότητα. Αυτοί που πρωτοστάτησαν στην απομάκρυνση του Καραμανλή διακρίθηκαν για την ανευθυνότητα, τον ασύμμετρο αμοραλισμό και την πολιτική ανεπάρκειά τους.

Επειδή η ιστορία όταν δεν γίνεται μάθημα καταντάει αφήγημα, αυτό που έχει σημασία είναι να δούμε αν σήμερα -έξη δεκαετίες μετά το 1961 που μπορεί να θεωρηθεί η αφετηρία του κακού- οι δημοκρατικοί θεσμοί έχουν θωρακιστεί. Κανένας φυσικά δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι οι συνθήκες είναι αντίστοιχες με εκείνη την εποχή. Αλλά οι κοινωνίες εξελίσσονται σε σπειροειδή κίνηση στην οποία οι διάφοροι παράγοντες αλλάζουν όνομα, ταυτότητα και ρόλους αλλά το παιχνίδι της εξουσίας παραμένει ίδιο. Εξήντα χρόνια, στον σύγχρονο κόσμο, είναι αρκετά για να αλλάξει η μορφή μιας χώρας. Κόμματα, δικαιοσύνη και κράτος έχουν βελτιωθεί από τότε όμως δεν μπορούμε να είμαστε ευχαριστημένοι. Οι κρίσιμοι θεσμοί είναι ευάλωτοι και αναντίστοιχοι με τα προαπαιτούμενα μιας σύγχρονης και ώριμης δημοκρατίας.

Ταυτοχρόνως η Π.τ.Δ. εξελίχθηκε σε περίπου διακοσμητικό θεσμό αφού  της αφαιρέθηκε το κύρος και η δυνατότητά να λειτουργήσει ως ασφαλιστική δικλείδα ενώ τα Μ.Μ.Ε. έχουν αποκτήσει παρεμβατική δύναμη ικανή να χειραγωγεί ή και να ανατρέπει την πολιτική νομιμοποίηση που προκύπτει από την λαϊκή εντολή. Αντί να αποτελούν το δόρυ της δημοκρατίας και την ασπίδα της λαϊκής κυριαρχίας έχουν αναλάβει τον στρεβλωτικό ρόλο που παλιά κατείχαν τα ανάκτορα. Νέμονται εξουσία η οποία δεν εδράζεται στην λαϊκή βούληση. Από υπέρμαχοι του Συντάγματος και της εξουσίας των πολιτών έχουν μεταβληθεί σε όργανα πολιτικής επικυριαρχίας οικονομικών συμφερόντων. Ενώ αυτή είναι η κατάσταση η εικόνα του πολιτικού προσωπικού δεν επιτρέπει αισιοδοξία. Δεν υπάρχουν οι ισχυρές προσωπικότητες που θα μπορούσαν να αλλάξουν τα δεδομένα, θωρακίζοντας τους δημοκρατικού θεσμούς. Φυσικά κανένας δεν ισχυρίζεται ότι επίκειται μια νέα χαριστική βολή. Όμως η δημοκρατία μας φαίνεται να είναι ήδη υπό μηχανική υποστήριξη.

Αντώνης Αντωνάκος

28-04-2021

[email protected]           http://www.antonakos.edu.gr

Δημοσιεύθηκε ή αναδημοσιεύθηκε και στα sites: tribune, olympia, diodos, palo.