Ο Γκαγκάριν, ο Θεός και… οι «κηδεμόνες» της εξουσίας.
Όταν επέστρεψε από το πρώτο ταξίδι στο διάστημα ο Γιούρι Γκαγκάριν έγινε δεκτός από τον Νικήτα Χρουστσόφ. Στην κατ’ ιδίαν συνάντηση ο τελευταίος τον ρώτησε αν είδε κάτι στο διάστημα εκτός από τα συνηθισμένα. Διστακτικά ο Γκαγκάριν του απάντησε ότι είχε δει τον Θεό. Ο Χρουστσόφ τότε του είπε: «το φοβόμουν σύντροφε αλλά σε διατάζω να μην το πεις σε κανέναν, οι εργάτες μόνο στον σοσιαλισμό πρέπει να πιστεύουν». Κατά την διάρκεια της περιοδείας του, ανά τον κόσμο, ο σοβιετικός κοσμοναύτης πέρασε και από το Βατικανό. Κατ’ ιδίαν ο Πάπας τον ρώτησε αν είδε στο διάστημα τον Θεό. Ο Γκαγκάριν, πειθαρχώντας στον Χρουστσόφ, απάντησε όχι. Τότε ο Πάπας του είπε: «το φοβόμουν, σε παρακαλώ μην το πεις πουθενά γιατί μόνο στο Θεό πρέπει να στηρίζουν τις ελπίδες τους οι πιστοί».
Ως ανέκδοτο, είναι παλιό και όχι ιδιαίτερα επιτυχημένο. Ωστόσο έχει ένα σημαντικό, ιδιαίτερα για την εποχή μας, μήνυμα. Η εξουσία δεν στηρίζεται στην αλήθεια αλλά στον έλεγχο της πληροφορίας, της γνώσης, της ενημέρωσης. Στα αυταρχικά καθεστώτα η καταστολή των ελευθεριών του τύπου είναι κανόνας. Στην Κίνα, την Ρωσία, την Τουρκία τα ΜΜΕ χειραγωγούνται από την πολιτική εξουσία απόλυτα. Αλήθεια είναι αυτό που θέλουν το ΚΚΚ, ο Πούτιν, ο Ερντογάν. Η αλήθεια συνιστά θανάσιμο κίνδυνο για την καθεστωτική σταθερότητα. Δεν αρκεί ο έλεγχος των σωμάτων ασφαλείας και του στρατού πρέπει να ελέγχονται και οι πεποιθήσεις των πολιτών. Οι πληροφορίες που καθορίζουν τις πολιτικές και κοινωνικές απόψεις τους. Το ίδιο ίσχυε και στην χώρα μας κατά την διάρκεια της δικτατορίας. Μόνο η Ελένη Βλάχου έκλεισε τις εφημερίδες της τιμώντας το λειτούργημά της.
Στις δημοκρατίες-ακόμα και σε εκείνες που δεν είχαν εμπεδωμένους θεσμούς και βαθειά παράδοση- όσο υπήρχαν μόνο οι εφημερίδες, ο έλεγχος του τύπου ήταν αδύνατος. Φυσικά ένας, σχετικά περιορισμένος, επηρεασμός ήταν πάντα εφικτός, αλλά όχι σε βαθμό που να αλλοιώνεται ο δημοκρατικός χαρακτήρας της εξουσίας. Οι εκδότες είχαν ασφαλώς δυνατότητες παρέμβασης αλλά οι κυβερνήσεις, εκφράζοντας την βούληση των πολιτών, είχαν όχι μόνο τυπικά αλλά και ουσιαστικά την εξουσία. Γι’ αυτό και τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα απέφυγαν την ευθεία εμπλοκή τους με την απόκτηση της ιδιοκτησίας εφημερίδων ή περιοδικών. Το ραδιόφωνο και ιδιαίτερα η τηλεόραση άλλαξαν τα δεδομένα. Στην Ελλάδα, όσο διαρκούσε το κρατικό μονοπώλιο, αποτελούσαν κυβερνητικά όργανα υπό τον περιορισμό της αυστηρής –συχνά όχι αντικειμενικής- κριτικής των κομμάτων και του τύπου. Η ίδρυση της ιδιωτικής τηλεόρασης άλλαξε άρδην τα δεδομένα. Ξαφνικά, ιδιαίτερα η τηλεόραση, έγινε «περιζήτητη νύφη» και για τα… «ωραία της μάτια σφάζονται παλληκάρια». Το τελευταίο επεισόδιο της σχετικής μάχης/σφαγής -απόνερα της οποίας έρχονται στη Βουλή με πρωταγωνιστές τους Παππά και Καλογρίτσα- παρακολουθήσαμε το 2016.
Όταν, το 1990, ο Μητσοτάκης μοίρασε τις άδειες της ιδιωτικής τηλεόρασης προφανώς δεν φανταζόταν ότι πριν «αλέκτορα φωνήσαι» θα αναγκαζόταν να καταγγείλει (1993) την «διαπλοκή». Διαπλοκή η οποία κυριάρχησε την περίοδο του «εκσυγχρονισμού» ανατρέποντας τους συσχετισμούς ισχύος εις βάρος της εκτελεστικής-νομοθετικής εξουσίας. Τα οικονομικά συμφέροντα, ελέγχοντας την ενημέρωση, αναγορεύθηκαν σε κηδεμόνες της πολιτικής ζωής της χώρας. Η εξουσία τυπικά μόνο ανήκει στον λαό. Ουσιαστικά ελέγχεται από τους «ιδιοκτήτες της αλήθειας» οι οποίοι έχουν εμπεδώσει το μάθημα από το ανέκδοτο του Γκαγκάριν.
Αντώνης Αντωνάκος
10-02-2021
[email protected] http://www.antonakos.edu.gr
Δημοσιεύθηκε ή αναδημοσιεύθηκε και στα sites: tribune, thepressroom, olympia, diktyo, dakekavalas, political, diodos, mathe, e-simerini, talantoblog, topics, palo, inewsgr.