Η δομή του σχολείου και η πρόσβαση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ
του Αντώνη Αντωνάκου
Αντιπροέδρου της ΟΛΜΕ
Συνήθως ασχολούμαστε με τις εξετάσεις για την εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ και αδιαφορούμε για όλα τα υπόλοιπα. Και δυστυχώς όσο πιο πολύ ασχολούμαστε με τα επουσιώδη τόσο πιο πολύ επιδεινώνουμε τα ουσιώδη. Γεγονός απολύτως φυσιολογικό αφού προσεγγίζουμε τα θέματα της εκπαίδευσης από λάθος θέσεις.
Η ουσία του εκπαιδευτικού συστήματος ασφαλώς δεν είναι ο τρόπος επιλογής των υποψηφίων φοιτητών. Το βασικό ερώτημα στο σχεδιασμό ενός εκπαιδευτικού συστήματος είναι τι πολίτες θέλουμε να διαμορφώσουμε. Με τι είδους νεολαία θα οικοδομήσουμε το μέλλον. Αυτός είναι ο βασικός προορισμός του εκπαιδευτικού συστήματος. Να (συν)διαμορφώσει τους αυριανούς πολίτες ώστε να αποτελέσουν τους αναγκαίους εταίρους μιας σύγχρονης δημοκρατικής κοινωνίας, ανοιχτής, δημιουργικής και αλληλέγγυας.
Μεταξύ των άλλων θεμάτων που δεν αγγίζουμε είναι και το θέμα της δομής του σχολείου. Πριν από 20 χρόνια προβαλλόταν έντονα το αίτημα για ενιαιοποίηση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Το αίτημα , άσχετα με την ορθότητα του, προβαλλόταν είτε από ιδεολογική είτε από κλαδική (πρωτοβάθμια) σκοπιά. Δεν είχε δηλαδή το αίτημα καθαρά παιδαγωγική μορφωτική αφετηρία. Έκτοτε ουσιαστικά κάθε συζήτηση για την αλλαγή της δομής του σχολείου (εκπ/κό σύστημα) σταμάτησε με εξαίρεση την τριτοβάθμια όπου με πρωτοβουλία κυρίως των Άγγλων επιχειρείται να επιβληθεί σε όλη την Ευρώπη το 3,5,8 δηλαδή η διάσπαση των πανεπιστημιακών σπουδών σε δύο κύκλους με στόχους οι οποίοι δεν θα αναλυθούν στο παρόν σημείωμα αλλά που αναμφισβήτητα θα μετακυλίσουν ένα μεγάλο μέρος του κόστους σπουδών στις οικογένειες των φοιτητών.
Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι αν οφείλουμε να αφήσουμε ανέγγιχτη την δομή του σχολείου ή οι νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μας επιβάλλουν να ασχοληθούμε με μια νέα δομή.
Από το 1976 που επεκτάθηκε η υποχρεωτική εκπαίδευση στα 9 χρόνια και ιδρύθηκαν τα Τεχνικά Λύκεια έχουν σημειωθεί σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Είναι δεδομένο ότι τα παιδιά σήμερα μεγαλώνοντας μέσα σε αυτές τις συνθήκες ωριμάζουν εκπαιδευτικά πολύ πιο γρήγορα. Αυτό είναι αποτέλεσμα τόσο της βελτίωσης του σχολείου όσο και των άλλων παραγόντων (οικογένεια, ΜΜΕ, κοινωνικό περιβάλλον) που συμβάλουν στην εκπαίδευση των παιδιών. Η γενίκευση της προσχολικής αγωγής έπαιξε ασφαλώς σημαντικό ρόλο.
Είναι λοιπόν μάλλον απίθανο με όλες αυτές τις μεταβολές η παλιά δομή του σχολείου να ικανοποιεί τις ανάγκες του σήμερα και τις μελλοντικές προοπτικές.
Βεβαίως σε κάποιο βαθμό η εισαγωγή εκπαιδευτικών ειδικοτήτων στην πρωτοβάθμια επιχειρεί να καλύψει τις ανάγκες των νέων αναλυτικών προγραμμάτων.
Απ’ αυτήν την άποψη το γεγονός αποτελεί ίσως μη συνειδητή τροχιοδεικτική ενέργεια του τι πρέπει να κάνουμε. Όμως σε κάθε περίπτωση είναι βέβαιο ότι δεν μπορούμε πλέον να μένουμε στο σχήμα 2 χρόνια προσχολική αγωγή 6 χρόνια Πρωτοβάθμια 3 χρόνια Γυμνάσιο 3 χρόνια Λύκειο.
Θα πρέπει το θέμα αυτό να αποτελέσει ένα από τα βασικά ζητήματα του εκπαιδευτικού προβληματισμού. Ως προσωπική συμβολή σε αυτόν καταθέτω τους άξονες κάποιων σκέψεων χωρίς να αναπτύσσω τα επιχειρήματα λόγω χώρου.΄
Κατ’ αρχήν θεωρώ ότι πρέπει άμεσα να επεκταθεί η υποχρεωτική εκπαίδευση από τα 9 στα 11 χρόνια. Τα πρώτα 8 από αυτά μπορούν να αποτελέσουν είτε έναν ενιαίο κύκλο σε μία σχολική μονάδα (λύση που θεωρώ πλέον ενδεδειγμένη) είτε να χωριστούν σε 5 χρόνια πρωτοβάθμια και 3 χρόνια Δευτεροβάθμια. Τα 3 επόμενα χρόνια αποτελούν την «ανώτερη» Δευτεροβάθμια (Γενικό Λύκειο και Ε επαγγελματικό – Τεχνικό Λύκειο).
Ο βασικός κορμός των αναλυτικών προγραμμάτων της υποχρεωτικής εκπαίδευσης είναι ενιαίος και διαμορφώνεται με βάση τους εκπαιδευτικούς στόχους στα πλαίσια των μορφωτικών και παιδαγωγικών προτύπων που έχουμε καθορίσει. Από τον 6ο χρόνο και μετά ένα μέρος του ωρολογίου προγράμματος αφιερώνεται σε μαθήματα επιλογής. Η επιλογή και παρακολούθηση κάποιων από αυτά τα μαθήματα από τους μαθητές είναι υποχρεωτική αλλά η επίδοση τους δεν αξιολογείται (πιθανώς να υπάρχει ενδεικτική αξιολόγηση με μοναδικό στόχο την ενημέρωση και καθοδήγηση του μαθητή). Τα μαθήματα αυτά έχουν στόχο να βοηθήσουν τον μαθητή να διαγνώσει τις κλίσεις και να αναπτύξει τις ικανότητες του ώστε να αποκτήσει την υποδομή για επαγγελματική εκπαίδευση που να του ταιριάζει. Στην «ανώτερη» Δευτεροβάθμια το ποσοστό των ωρών που αφιερώνεται σε μαθήματα επιλογής αυξάνεται και επιπλέον χωρίζεται σε δύο βασικές μονάδες το Γενικό και το Επαγγελματικό Λύκειο.
Μετά την ολοκλήρωση του 11ετούς κύκλου φοίτησης οι μαθητές παίρνουν απολυτήριο και όσοι από αυτούς δεν θέλουν να φοιτήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είτε κατευθύνονται στην αγορά εργασίας είτε φοιτούν στις σχολές κατάρτισης (ΙΕΚ).
Όσοι θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους υποχρεούνται να παρακολουθήσουν ένα ετήσιο μεταλυκειακό πρόγραμμα στο οποίο θα προετοιμαστούν αποκλειστικά για την εισαγωγή και την φοίτηση τους στα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ.
Στο τέλος αυτού του μεταλυκειακού κύκλου με το πιστοποιητικό επαρκούς παρακολούθησης και το Απολυτήριο Λυκείου οι υποψήφιοι φοιτητές λαμβάνουν μέρος στις γενικές εξετάσεις επιλογής με βάση τα αποτελέσματα των οποίων κατατάσσονται στο πρώτο έτος των σχολών και όχι σε τμήματα, ( π.χ. Φυσικομαθηματική σχολή και όχι Μαθηματικό, Φυσικό κ.λ.π.). Μετά το πρώτο έτος πραγματοποιείται η κατάταξη των φοιτητών στα τμήματα με βάση τις επιθυμίες και τις επιδόσεις τους.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
5-1-2003