Το «παραμύθι» από την αρχή.
Τον νέο διοικητή μιας ΔΕΚΟ επισκέφτηκε σύμβουλος της προηγούμενης διοίκησης. «Πρόσεξε» του είπε «κάθε φορά που αναλαμβάνει καινούργιος διοικητής, οι διευθυντές του λένε ότι οι τροχοί είναι τετράγωνοι. Ώσπου να συνειδητοποιήσει ότι στην πραγματικότητα είναι στρογγυλοί η κυβέρνηση τον αλλάζει. Και το παραμύθι αρχίζει από την αρχή.».
Σαράντα πέντε χρόνια τώρα, για να υπολογίσουμε μόνο την περίοδο μετά την Μεταπολίτευση, η εκπαίδευση έχει καταντήσει το σύγχρονο «Γεφύρι της Άρτας». Δεκάδες οι «μεταρρυθμίσεις», εκατοντάδες οι «ριζικές αλλαγές», αμέτρητες οι παλινδρομήσεις, δεκάδες χιλιάδες τα νέα βιβλία που συνήθως η ζωή τους τερματίζεται με την αλλαγή των κυβερνήσεων. Μέχρι τώρα δεν έχει βρεθεί ο «πρωτομάστορας» που θα ολοκληρώσει ένα στερεό και ασφαλές εκπαιδευτικό «γεφύρι» για το μέλλον.
Στη βάση αυτής της αέναης αποτυχίας δεν είναι τα πρόσωπα –γιατί από την ηγεσία του ΥΠΕΠΘ πέρασαν αναμφισβήτητα και πολύ ικανοί υπουργοί- αλλά μια «προφανής αλήθεια». Τόσο «προφανής» όσο η βεβαιότητα του μεσαίωνα ότι η Γη ήταν καρφωμένη στο στερέωμα. Αυτή η «προφανής αλήθεια» αποτελώντας το αγαπημένο αφήγημα-άλλοθι της Ακαδημαϊκής κοινότητας κρατά «αιχμάλωτο» το εκπαιδευτικό μας σύστημα απενοχοποιώντας τον «μεγάλο ασθενή» που δεν είναι άλλος από την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Επαναλαμβάνεται λοιπόν, στερεότυπα, ότι «το σπίτι χτίζεται από τα θεμέλια» στρέφοντας την προσοχή των πολιτών, αλλά και της πλειοψηφίας των πολιτικών σε λάθος κατεύθυνση. Έτσι το «παραμύθι» αρχίζει από την αρχή. Νέα «μεγαλόπνοα» σχέδια για την δομή των δύο πρώτων βαθμίδων, νέα μαθήματα και νέα ύλη, νέα βιβλία, νέα ηγεσία του Π.Ι., νέο σύστημα επιλογής για την Τριτοβάθμια. Ο κόσμος προχωρά και οι elite αναπαράγονται, φοιτώντας απρόσκοπτα στα καλύτερα πανεπιστήμια του εξωτερικού –δίχως να αποτελεί μειονέκτημα το γεγονός ότι είναι απόφοιτοι των «κακών» δύο πρώτων βαθμίδων- για να επιστρέψουν με βαριά βιογραφικά αναλαμβάνοντας τα ηνία εκεί που τα άφησαν οι γονείς τους.
Δεν υπήρξε, έως τώρα, κανένας σοβαρός προβληματισμός για τις αιτίες που το πρόβλημα παραμένει άλυτο. Δεν υπήρξε η αντίδραση που έπρεπε στο, εμφανώς εκτός πραγματικότητας, αφήγημα της Αριστεράς ότι ο αποκλειστικά Δημόσιος χαρακτήρας της Τριτοβάθμιας υπηρετεί την ισότητα των ευκαιριών διασφαλίζοντας τα δικαιώματα των οικονομικά και κοινωνικά αδυνάτων. Δεν επισημάνθηκε με την ένταση που έπρεπε το γεγονός ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι μια ανεύθυνη «βιομηχανία» παραγωγής άνεργων –κατά πλειοψηφία- πτυχιούχων οι οποίοι, ακόμα και στις περιπτώσεις που έχουν τις γνώσεις που τα πτυχία τους πιστοποιούν, είναι αναντίστοιχοι με τις ανάγκες της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας. Η φενάκη των σπουδών συντηρώντας το «…λαθρεμπόριο ελπίδας για προοπτικές που δεν τις εξασφαλίζει πλέον εδώ και δεκαετίες το πτυχίο, υποθηκεύει το μέλλον αποπροσανατολίζοντας και καταστρέφοντας ανθρώπινο κεφάλαιο.»(Α. Αντωνάκος, 29/3/18, «Το λαθρεμπόριο της ελπίδας»). Σε αυτό το πλαίσιο εντασσόταν και η κατάργηση της βάσης του 10 ενάντια σε κάθε λογική. Η συντήρηση με αυτόν τον ακραίο τρόπο ενός δυσανάλογου για το μέγεθος της χώρας αριθμού φοιτητών κρατούσε ζωντανές σχολές και τμήματα ορισμένα από τα οποία δεν έπρεπε καν να έχουν ιδρυθεί. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει η αίσθηση ότι δημιουργήθηκαν «…όχι τόσο για τη νεολαία αλλά για να έχουν δουλειά οι επαρχιακές ταβέρνες, ενοικιαστές τα διαμερίσματα και ψηφοφόρους οι πολιτικοί.»(Α. Αντωνάκος, 27/6/12, «Οι αμνοί του Θεού»).
Η συζήτηση που ανοίγει, σχετικά με την διάρκεια σπουδών, αποπροσανατολίζει επίσης την κοινή γνώμη –και τους αρμοδίους;;- από την ουσία του εκπαιδευτικού προβλήματος. Οι «αιώνιοι φοιτητές» είναι εν μέρει δημιούργημα του συστήματος και του αριθμού εισδοχής στα Α.Ε.Ι.. Είναι επόμενο να υπάρχει αυτό το πρόβλημα όταν ένα μεγάλο ποσοστό «επιτυχόντων» όχι μόνο δεν έχει τα αναγκαία εφόδια αλλά ούτε την διάθεση να σπουδάσει. Επίσης είναι πρόβλημα το γεγονός ότι το σύστημα επιλογής οδηγεί πολλούς υποψηφίους σε αντικείμενα σπουδών έξω από τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους. Όμως τα γεγονότα αυτά δεν εξηγούν γιατί και οι άριστοι των αρίστων, προερχόμενοι μάλιστα συχνά από τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία της χώρας, δεν ολοκληρώνουν τις σπουδές τους εγκαίρως. Επομένως η μόνη αιτία που απομένει είναι η ίδια λειτουργία των Α.Ε.Ι. και των διδασκόντων. Είναι τα προγράμματα σπουδών και τα συγγράμματα που δημιουργούν την αίσθηση ότι ο χώρος της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης «αντιμετωπίζεται κατά προτεραιότητα σύμφωνα με τις ανάγκες των διδασκόντων και όχι των διδασκομένων και της κοινωνίας»(Α. Αντωνάκος, 3/3/10, «Η βάση του 10 και ο αθάνατος λαϊκισμός»). Το πρόβλημα μάλιστα θα ελάμβανε τεράστιες διαστάσεις αν δεν υπήρχε η εκτεταμένη αντιγραφή, το «πολιτικό» 5 και η συναλλαγή με τις κομματικές νεολαίες.
Η ανεπάρκεια της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι δεδομένη και οι υπεύθυνοι ευδιάκριτοι, το ερώτημα είναι ως πότε αυτή θα διατηρήσει τον «αποκλειστικά Δημόσιο χαρακτήρα της καταστρέφοντας το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας»(Α. Αντωνάκος, 29/8/17, «Καταστρέφοντας το ανθρώπινο κεφάλαιο»). Η μοναδική λύση, που θα κόψει τον «γόρδιο δεσμό» της εκπαιδευτικής μας οπισθοδρόμησης είναι η ίδρυση και ιδιωτικών Α.Ε.Ι.. Είναι απαράδεκτο το εκπαιδευτικό μας σύστημα να παραμένει αιχμάλωτο ιδεοληψιών και συντεχνιακών συμφερόντων. Όσα προβλήματα και να έχουν οι δύο πρώτες βαθμίδες, και έχουν πολλά, δεν ευθύνονται αυτά για την κατάσταση στην τριτοβάθμια. Αντίθετα είναι αυτή που σαν ένα στρεβλό, βαρύ και ασύμμετρο «καπέλο» έρχεται να συνθλίψει ότι έχει θετικό έχει δημιουργήσει η Δημόσια και η Ιδιωτική εκπαίδευση αλλά κυρίως οι προσπάθειες των ίδιων των μαθητών και των οικογενειών τους. Είναι θετικό το γεγονός ότι η σημερινή πολιτική ηγεσία τάσσεται αναφανδόν υπέρ της ίδρυσης ιδιωτικών Α.Ε.Ι.. Οι ευθύνες ανήκουν στην μείζονα και την ελάσσονα αντιπολίτευση. Είναι καιρός να εγκαταλείψουν τον λαϊκισμό που, στο συγκεκριμένο θέμα τουλάχιστον, στρέφεται ευθέως εναντίον των λαϊκών στρωμάτων διευκολύνοντας τις elite στην απρόσκοπτη και δίχως δυνατότητα ανταγωνισμού αναπαραγωγή τους και με θάρρος να συμβάλλουν στο άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ελευθερία και την ποιότητα. Αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει και στην ραγδαία και ουσιαστική βελτίωση και των Δημόσιων Α.Ε.Ι. απελευθερώνοντας τα από το τέλμα του αδιατάρακτου εφησυχασμού και του μη αμφισβητούμενου μονοπωλίου.
Αντώνης Αντωνάκος
31-07-2019
antonakosantonis@gmail.com http://www.antonakos.edu.gr
Δημοσιεύθηκε και στα sites: tribune, olympia, dictyo, dakekavalas, e-simerini, diodos.